En Basit Anlatımı ile Bir Kara Delik Nasıl Oluşur?
Kara delik uzayda milyarlarca sayıda olan müthiş bir çekim gücüne sahip kozmik bir yapıdır. Bugün kara delikler hakkında çok fazla bilgiye sahip olamasak da nasıl oluştuklarını biliyoruz.
Bu içerikte ise bir kara delik oluşumunu en basit yoluyla anlatmaya çalışacağız;
Öncelikle konuya tamamen yabancı olanlar için sıfırdan başlayalım;
Güneşimiz bir yıldızdır ve gece gökyüzünde gördüğümüz tüm yıldızlar aslında güneşimiz gibidir, etrafında da kendi gezegenleri vardır ancak yıldıza göre çok küçük oldukları ve ışık yaymadıkları için biz sadece yıldızları (güneşleri) görürüz.
Herkes bir kez de olsa yıldız kayması görmüştür. Aslında adı yıldız kayması olarak kalmış. Yıldızlar kaymaz, düşünsenize güneşin kaydığını, kime, nereye kayıyor.
Yıldız kayması olarak adlandırılan olay, uzaydan dünyaya çarpmak için gelen taşlardır, atmosfere girip hava ile temas ettiğinde yanmaya başlar ve bu güzel görüntü oluşur.
İlgili İçerik; 21. yüzyılın en büyük meteor olayı Çelyabinsk!
Şimdi birkaç dakika dikkatinizi verin ve hayatınız boyunca bu karmaşadan kurtulun;
Yıldızlar çekirdeğindeki hidrojeni, helyuma dönüştürerek enerji üretir ve böylece ısı ve ışık yayarlar.
Bir süre sonra çekirdeğindeki hidrojen tükenerek biter ve yıldız artık mecburen değişime uğramak zorundadır.
Bu aşamadan sonra yıldız genişlemeye yani şişmeye başlar.
Güneşi ele alalım; alttaki görselde soldaki Güneş hidrojenini tükettiğinde sırasıyla diğer elementlerini yaktığı sırada sağdaki kadar büyüyecek. Bu duruma ise Güneş boyutundaki yıldızlar için kırmızı dev, çok daha büyük yıldızlarda kırmızı süper dev adı veriliyor.
İşte asıl olay bu evreden sonra başlıyor.
Güneş boyutundaki yıldızlar kırmızı dev evresinden sonra süpernova patlaması yaşamaz. Çünkü o kadar ağır bir kütleye sahip değil. Fakat büyük kütleli yıldızların yani süper kırmızı dev evresinde olan yıldızları hiç de sakin olmayan 2. bir yaşam bekliyor, tabii öncesinde de bir parti, yani süpernova patlaması.
Süpernova patlamasından sonra;
Bu patlamadan sonra, yıldızın bir sonraki yapısını yine kütlesi belirler. Eğer ki süpernova patlamasından önce yıldızın kütlesi Güneş’in 30 katına kadar bir kütleye sahip ise kara delik olmaktan kurtarır. Ancak bu sefer de nötron yıldızına dönüşür. Nötron yıldızları da kara delikler kadar olmasa da gibi müthiş çekim gücüne sahip, inanılmaz yoğun ve hiç de sakin bir ömrü olmayan küçücük yıldızlardır.
Fakat yıldız süpernova patlamasından önce 30 Güneş kütlesinden daha büyük ise kendi içine çökme devam eder, protonlarla elektronların birleşerek oluşturduğu yoğun nötron gazının basıncı bu çökmeyi durdurmaya yetmez.
Yıldız çekirdeğinin çökmesi devam ettikçe yarıçapı küçüldükçe küçülür, yoğunluk artık “son derece büyük” değerlere ulaşır.
g=MG/R² yasasına göre kütle çekimi hızla artar ve bir kara delik meydana gelir. Bu kozmik cisim öylesine bir çekim gücüne sahiptir ki, artık bu çekim gücünden ışık bile kaçamaz.
Kara deliğin “kara” olmasının nedeni de budur.
İlgili İçerik: Kara deliğe düşersek ne olur?
Özetle;
Yıldızın bir sonraki evresini kütlesi belirler. Güneşimiz süpernova patlaması yaşamayacak, çünkü o kadar büyük bir yıldız değil. Kırmızı dev evresinden sonra tekrar küçülerek (dünya boyutlarına kadar) bir beyaz cüceye dönüşecek. Güneşten daha büyük kütleli bir yıldız ise bu patlamadan sonra nötron yıldızına, çok daha büyük yıldızlar ise bu patlamadan sonra kara delik olarak yaşamlarına devam ederler. Fakat bazı çok büyük kütleye sahip yıldızlar içlerine o kadar hızlı çökerler ki, süpernova patlaması yaşamadan da kara deliğe dönüşebilirler.
